Η διαφοροποίηση δεν είναι κάτι μονοδιάστατο. Μπορεί να γίνει με πολλούς διαφορετικούς τρόπους, πάνω σε πολυποίκιλους άξονες. Διαφορετικές βαθμίδες διαφοροποίησης έχουν διαφορετικές απαιτήσεις. Κάποιες από αυτές έχουν την απαίτηση άτυπης αξιολόγησης των χαρακτηριστικών του παιδιού, κάποιες απαιτούν την τυπική αξιολόγηση των χαρακτηριστικών του.

Για να φτάσει ένας εκπαιδευτικός να έχει διαφορετικό μονοπάτι μάθησης για κάθε μαθητή (One to One) με διαφοροποιημένους στόχους και εμπλουτισμό της ύλης, απαιτείται μία αξιολόγηση που θα του δώσει τις απαιτούμενες πληροφορίες για να το σχεδιάσει.

Στα πλαίσια της διαφοροποίησης τα παιδιά μπορεί να παίρνουν διαφορετικές ασκήσεις αντίστοιχης δυσκολίας (ανάλογα με τον τύπο των ερεθισμάτων ή τα ενδιαφέροντα που προτιμά κάθε παιδί), μπορεί να παίρνει διαφορετικό υλικό διαβαθμισμένης δυσκολίας (για να αντιμετωπίσει τις αδυναμίες του ή να ενδυναμώσει περαιτέρω τα δυνατά του σημεία), όπως μπορεί να παίρνει ακριβώς το ίδιο υλικό με τους συμμαθητές του και να υπάρχουν διαφορετικού τύπου απαιτήσεις από κάθε μαθητή ως προς το παραδοτέο των ασκήσεων.

Η διαφοροποίηση είναι κάτι πολυμορφικό και μπορεί να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις που έχουν διαφορετικά πλαίσια.

Μία ποσοτική αξιολόγηση δεν επιδέχεται διαφοροποίησης. Είναι μία αριθμητική κλίμακα που αποτυπώνει το κατά πόσο ένα παιδί έχει κατακτήσει τους γνωστικούς στόχους της τάξης του. Δεν αποτυπώνει την προσπάθειά του, την πρόοδό του, την ικανότητά του να πετυχαίνει ανάλογα με το δυναμικό του. Δείχνει μόνο τον “δρόμο” που έχει καλύψει ως προς τις απαιτήσεις της τάξης του.

Μία περιγραφική αξιολόγηση είναι ποιοτική. Δείχνει το επίπεδο του παιδιού αφαιρώντας τη σύγκριση με τα άλλα παιδιά ή τις απαιτήσεις της τάξης του. Αποτυπώνει την ικανότητα του παιδιού σε σχέση με τις δικές του δυνατότητες και τα δικά του όρια. Αυτό το στοιχείο την κάνει ιδανικό εργαλείο για μία διαφοροποιημένη αξιολόγηση. Σε κάθε περίπτωση ο συνδυασμός των δύο εργαλείων δείχνει μία ολοκληρωμένη εικόνα.

Τα παιδιά μπορούν να διαφοροποιήσουν τα μονοπάτια τους, τόσο με διαφορετική στοχοθέτηση, όσο και με διαφοροποίηση των απαιτήσεων στους κοινούς στόχους της τάξης. Επιπλέον, μπορούν να αναλάβουν διαφορετικούς ρόλους μέσα σε ανομοιογενείς ομάδες, όπως μπορούν να παίρνουν και διαφοροποιημένο υλικό, ανάλογα με τις ανάγκες τους. Δε χρειάζεται να δημιουργήσουμε τάξεις για κάθε διαφορετική ταχύτητα, αντιθέτως, βοηθάει να έχουμε τάξεις πολλαπλών ταχυτήτων (mixed-ability classrooms) για να έχει μεγαλύτερη επιτυχία η διαφοροποίηση.

Το κίνητρο του μαθητή είναι αυτό που θα “μεταφράσει” το δυναμικό του σε γνώσεις και δεξιότητες. Αυτό που θα ξεκλειδώσει τις δυνάμεις του. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι για να το ενδυναμώσουμε. Ο πιο απλός είναι να κάνουμε την εκπαίδευση να “περιστρέφεται” γύρω από τα ενδιαφέροντά του. Ένας άλλος αποδοτικός τρόπος είναι να αναδείξουμε την πρακτική σημασία του κάθε γνωστικού αντικειμένου στη ζωή του μαθητή.

Άλλοι, πιο παιγνιώδεις, τρόποι είναι η χρήση παιχνιδιών, ταινιών, comic και video στην εκπαίδευση. Προδιαθέτουν θετικά το παιδί απέναντι στη νέα γνώση και το βοηθούν να μείνει “ανοιχτό” στην εκπαιδευτική διαδικασία. Σε αυτό βοηθάει η χρήση ιστοριών (story-telling), το χιούμορ, η θεατρικότητα και η χρήση των μηχανισμών των παιχνιδιών (gamification).

Φυσικά και μπορεί! Το σχολείο έχει τάξεις πολλαπλών ταχυτήτων (mixed-ability classrooms) που είναι ιδανικές για διαφοροποίηση! Το έχουμε εφαρμόσει με απόλυτη επιτυχία σε τάξεις τυπικής εκπαίδευσης με φανταστικά αποτελέσματα για ολόκληρο ακαδημαϊκό έτος. Λειτουργεί ακόμα και σε τάξεις όπου υπάρχουν μαθητές αρκετά μπροστά από την ηλικία τους και μαθητές που έχουν σοβαρές μαθησιακές δυσκολίες.